Việt Nam là đối tác thương mại hàng hóa đứng thứ 15 của EU và là đối tác thương mại lớn nhất của EU trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vào năm 2020.

Nhiều tài liệu liên quan đến thương mại và đầu tư và thông tin chung có tại đây. Việt Nam là một trong những nền kinh tế năng động nhất trong khu vực với tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình từ 6-8% trong thập kỷ qua. Vào năm 2020, các con số chính thức cho thấy Việt Nam là một trong những nền kinh tế có khả năng phục hồi tốt nhất trong khu vực với mức tăng trưởng 2,9%. 

Việc Hiệp định Thương mại Tự do giữa Liên minh châu Âu và Việt Nam (EVFTA) có hiệu lực vào tháng 8 năm 2020 là một dấu mốc quan trọng trong quan hệ kinh tế song phương. Văn bản của EVFTA có sẵn bằng tất cả các ngôn ngữ chính thức của Liên minh châu Âu tại đây.

Với thu nhập bình quân đầu người là 2,715 đô la Mỹ, Việt Nam hiện là nước có thu nhập trung bình thấp hơn. Nó bắt đầu tạo thành một thị trường quan trọng với 100 triệu dân có sức mua ngày càng tăng để có thể mua các sản phẩm chất lượng của châu Âu. Tại thời điểm này, các sản phẩm chính của EU xuất khẩu sang Việt Nam bao gồm nồi hơi, máy móc và sản phẩm cơ khí, máy móc và thiết bị điện, dược phẩm, máy bay và một số lượng rất hạn chế các loại xe có động cơ. Thực phẩm và đồ uống châu Âu cũng như các sản phẩm xa xỉ có giá trị cao cũng là những mặt hàng thương mại ngày càng quan trọng. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang EU là điện thoại, các sản phẩm điện tử, giày dép, dệt may, cà phê, gạo, thủy sản và đồ nội thất.

Chủ yếu do đại dịch Covid-19, thương mại hai chiều giảm -5,5% xuống 43,2 tỷ euro, theo Eurostat, hay giảm -13,6% xuống 49,5 tỷ đô la Mỹ theo Tổng cục Thống kê Việt Nam.  

Sau 25 năm tăng trưởng liên tục, năm 2020, lần đầu tiên xuất khẩu của Việt Nam sang EU giảm nhẹ (-0,3%). Xuất khẩu của Việt Nam sang EU tiếp tục chiếm gần 2/3 tổng kim ngạch (34,4 tỷ euro). Việc thực thi đầy đủ Hiệp định FTA được kỳ vọng sẽ mở ra nhiều cơ hội cho các nhà sản xuất và phân phối của hai bên ở mọi quy mô, kể cả các doanh nghiệp vừa và nhỏ.  

Năm 2020, EU trở thành thị trường nước ngoài quan trọng thứ ba của các sản phẩm Việt Nam. Thặng dư liên tục 25,6 tỷ euro mà Việt Nam được hưởng với EU giúp cân bằng đáng kể thâm hụt thương mại khổng lồ của Việt Nam với Trung Quốc và Hàn Quốc.  

EU đã mua tới 12% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn cầu của Việt Nam vào năm 2020. 

Tổng quan thống kê ngắn gọn và đầy đủ về các chỉ số chính liên quan đến thương mại hàng hóa và dịch vụ, cũng như đầu tư trực tiếp nước ngoài có thể truy cập tại đây.

Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ Đầu tư (EVIPA) là hai hiệp định toàn diện và hiện đại. EVFTA đã đi vào thực thi còn EVIPA đang chờ các nước thành viên Liên minh Châu Âu (EU) phê chuẩn trước khi có hiệu lực.

Để giúp hiểu rõ về hai hiệp định này, vui lòng tham khảo Sổ tay Hướng dẫn (phiên bản cập nhật 2019), với các kết quả và thành tựu của hai hiệp định.

Hiệp định Thương mại tự do EU-Việt Nam

EVFTA loại bỏ hầu hết tất cả các dòng thuế, dỡ bỏ các rào chắn về pháp lý và các thủ tục hành chính quan liêu , bảo hộ chỉ dẫn địa lý, cung cấp thêm các cơ hội tiếp cận thị trường mua sắm công và dịch vụ. Cổng thông tin mới của Ủy ban châu Âu “Access2Markets”, được thiết kế cho các nhà xuất khẩu EU, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cung cấp nhiều thông tin chi tiết và hữu ích về các dòng thuế được áp dụng, quy tắc nguồn gốc xuất xứ, các yêu cầu của sản phẩm, thủ tục và giấy tờ về hải quan, thuế bán hàng/ tiêu thụ đặc biệt/ VAT, các rào cản thương maih và dữ liệu về thương mại. Thông tin này sẵn có với 24 ngôn ngữ chính thức của EU và có thể truy cập tại địa chỉ sau. 

Đặc biệt áp dụng cho riêng EVFTA, các cán bộ của Ủy ban châu Âu chuyên phụ trách về hải quản đã chuẩn bị một văn bản về quy tắc nguồn gốc xuất xứ (RoO) đăng tải tại địa chỉ sau.

Bảo vệ Quyền Sở hữu Trí tuệ

Bàn hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) về Quyền Sở hữu Trí tuệ (IPR) ở khu vực Đông Nam Á cũng có các thông tin miễn phí về các dịch vụ IPR và các vấn đề liên quan bao gồm đào tạo, tài liệu và dữ liệu trên mạng cho Việt Nam. Bàn Hỗ trợ SME về IPR hỗ trợ các doanh nghiệp EU trong việc bảo hộ và thực thi các quyền về sở hữu trí tuệ liên quan tới địa bàn các nước Đông Nam Á, thông tin cụ thể có tại địa chỉ sau. 

EVFTA, với một phần liên quan tới bảo hộ IPR, đảm bảo các chỉ dẫn địa lý (GI) của Liên minh Châu Âu được bảo hộ đầy đủ tại Việt Nam. Việc công nhận và bảo hộ (trực tiếp) ở cấp độ cao đối vưới các GI có thể so sánh ngang bằng với mức bảo hộ GI tại EU theo luật định của EU. EVFTA bảo hộ 167 GI của EU và 39 GI của Việt Nam. Các GI này đại diện tiêu biểu cho các sản phẩm nông nghiệp EU như là rượu Champagne, pho mai Parmigiano, rượu vang Rioja hay pho mai Roquefort. EVFTA cũng cho phép việc bổ sung các GI mới trong tương lai. Tương tự các GIs của Việt Nam cũng được công nhận và bảo hộ tại EU, cho phép một khung pháp lý phù hợp để xúc tiến xuất khẩu các mặt hàng có chất lượng đến từ Việt Nam như chè Mộc Châu hay cà phê Buôn Mê Thuột. 

Thương mại và Phát triển Bền vững

Thương mại và Phát triển Bền vững (TSD) là một phần không thể thiếu của EVFTA. Đây là một chương toàn diên và mạnh mẽ về các vấn đề môi trường và lao động liên quan tới quan hệ thương mại giữa EU và Việt Nam. Các cam kết đối với các Công ước lõi của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đảm bảo các quyền cơ bản của công nhân sẽ được hai bên tôn trọng. Chương này (TSD) tăng cường các hoạt động giải quyết vấn đề Biến đổi Khí hậu, hỗ trợ việc bảo tồn và quản lý bền vững các nguồn tài nguyên (bao gồm động vật hoang dã, lâm nghiệp và ngư nghiệp). Đặc biệt được lưu tâm là vấn đề về Trách nhiệm Xã hội của Doanh nghiệp cũng như các chương trình thương mại công bằng và có đạo đức. 

EVFTA thiết lập một cơ cấu chi tiết và đủ vững chắc để đảm bảo thực thi đầy đủ chương TSD, bao gồm các cơ chế cho phép sự can dự của các bên liên quan tại EU và Việt Nam trong lĩnh vực môi trường, xã hội và kinh tế.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài

EU đóng góp nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn thứ sáu cho Việt Nam. Theo số liệu của Cục Đầu tư Nước ngoài (Bộ Kế Hoạch và Đầu tư Việt Nam), các nhà đầu tư EU đã đầu tư tổng vốn là 27.8 tỉ USD vào 2,450 dự án tại Việt Nam trong suốt 30 năm qua (tính đến cuối năm 2022). Hơn 60% các khoản đầu tư được thực hiện trong ngành sản xuất. Việc bảo hộ và thực thi đầy đủ IPR và các điều kiện về phát triển bền vững là các thành tố quan trọng giúp thu hút và giữ chân FDI đến từ EU. Tăng đầu tư vào Việt Nam từ EU cho phép Việt Nam hội nhập tốt hơn vào chuổi giá trị toàn cầu, từ đó giảm thiểu sự phụ thuộc của Việt Nam đối với các nhà đầu tư chủ chốt hiện tại. Các nhà đầu tư EU chịu sự ràng buộc bởi các tiêu chuẩn cao về quyền lợi công nhân và bảo vệ môi trường. điều này đóng góp cho sự phát triển mạnh mẽ và thịnh vượng của nền kinh tế và của xã hội Việt Nam. 

Góc độ về tiếp cận thị trưởng cho đầu tư nước ngoại được đề cập đầy đủ trong EVFTA. Thêm vào đó, Hiệp định Bảo hộ Đầu tư, một khi được phê chuẩn, sẽ bao gồm các quy định hiện đại về thực thi bảo hộ đầu tư thông qua Hệ thống Tòa Án Đầu tư mới, đồng thời đảm bảo các quyền của chính phủ hai bên trong việc đưa ra các quy định bảo vệ lợi cho công dân các bên. EVIPA sẽ thay thế các hiệp định bảo hộ đầu tư song phương mà 21 nước thành viên EU đã ký kết với Việt Nam. 

Các thông tin thêm dành cho doanh nghiệp

Bên cạnh thông tin từ các Đại sứ quán và hiệp hội doanh nghiệp của các Quốc gia Thành viên EU, các thông tin hữu ích khác cũng được cung cấp bởi Phòng Thương mại châu Âu tại Việt Nam.

Liên minh châu Âu (EU) đã hỗ trợ các nỗ lực của Việt Nam hướng tới xóa đói giảm nghèo, phát triển bền vững và hội nhập kinh tế thế giới. Từ năm 1990, EU đã cung cấp cho Việt Nam các khoản viện trợ không hoàn lại đáng kể dành cho các dự án và chương trình cụ thể.

Chính sách phát triển của EU được ghi trong văn kiện Đồng thuận châu Âu về Phát triển, được thông qua vào tháng 5 năm 2017. Chính sách phát triển chung đầy tham vọng của châu Âu này giải quyết theo một cách tích hợp các điểm trọng tâm chính của Nghị trình 2030: con người, hành tinh, thịnh vượng, hòa bình và quan hệ đối tác.

Chiến lược Cửa ngõ Toàn cầu

Vào tháng 12 năm 2021, Liên minh châu Âu đã công bố Chiến lược Cửa ngõ Toàn cầu mới, chiến lược này đại diện cho các kết nối bền vững và đáng tin cậy hoạt động vì con người và hành tinh. Chiến lược giúp giải quyết những thách thức toàn cầu cấp bách nhất, từ chống lại biến đổi khí hậu, cải thiện hệ thống y tế, tăng cường khả năng cạnh tranh và an ninh của các chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là chiến lược tổng thể mới của châu Âu nhằm thúc đẩy các liên kết thông minh, sạch và an toàn trong các lĩnh vực số hóa, năng lượng và giao thông, đồng thời củng cố các hệ thống y tế, giáo dục và nghiên cứu trên toàn thế giới.

Từ năm 2021 đến 2027, Team Europe, nghĩa là các cơ quan chính của EU và các Quốc gia Thành viên EU cùng với nhau, sẽ huy động khoản đầu tư lên tới 300 tỷ euro cho các dự án bền vững và chất lượng cao, có tính đến nhu cầu của các quốc gia đối tác và đảm bảo lợi ích lâu dài cho cộng đồng địa phương. Điều này sẽ cho phép các đối tác của EU phát triển xã hội và nền kinh tế của họ, nhưng cũng tạo cơ hội cho khu vực tư nhân của các Quốc gia Thành viên EU đầu tư và duy trì tính cạnh tranh, đồng thời đảm bảo các tiêu chuẩn lao động và môi trường cao nhất, cũng như quản lý tài chính lành mạnh. Điều này phù hợp với cam kết của các nhà lãnh đạo G7 từ tháng 6 năm 2021 nhằm khởi động quan hệ đối tác cơ sở hạ tầng minh bạch, tiêu chuẩn cao và hướng đến giá trị để đáp ứng nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng toàn cầu. Chiến lược Cửa ngõ Toàn cầu cũng hoàn toàn phù hợp với Nghị trình 2030 của Liên Hợp Quốc và các Mục tiêu Phát triển Bền vững của LHQ, cũng như Thỏa thuận Paris.

Chiến lược Cửa ngõ Toàn cầu là đóng góp của EU trong việc thu hẹp khoảng cách đầu tư toàn cầu trên toàn thế giới. Trong bối cảnh này, EU hiện đang sử dụng một tỷ lệ ngày càng tăng trong các khoản viện trợ không hoàn lại của mình để thúc đẩy các khoản đầu tư có liên quan đến phát triển, nhằm xử lý vấn đề rủi ro, năng lực, khả năng chi trả hoặc các trở ngại về quy định.

Quỹ châu Âu dành cho Phát triển Bền vững+ (EFSD+) là công cụ tài chính chính để huy động các khoản đầu tư theo Chiến lược Cửa ngõ Toàn cầu, tìm cách gia tăng đòn bẩy tài chính cũng như tác động mang tính chuyển đổi trong hoạt động hợp tác. Công cụ sáng tạo này tạo ra các khoản đầu tư thông qua khả năng bảo lãnh và các khoản viện trợ không hoàn lại có trộn vốn, đồng thời là một nguồn chính về tài chính khí hậu.

Hiệp định Đối tác và Hợp tác

Trong khuôn khổ các mục tiêu của Chiến lược Cửa ngõ Toàn cầu, hợp tác phát triển của EU được triển khai tại Việt Nam trong khuôn khổ Hiệp định Đối tác và Hợp tác EU-VN (PCA). PCA, có hiệu lực từ năm 2016, mở rộng phạm vi đối thoại và hợp tác giữa EU và Việt Nam trong các lĩnh vực về đa phương, an ninh và quốc phòng quốc tế, thương mại, môi trường, năng lượng, khoa học và công nghệ, quản trị tốt, nhân quyền, cũng như du lịch, giáo dục, văn hóa, di cư và đấu tranh chống tham nhũng và tội phạm có tổ chức.

Ưu tiên trong Hợp tác phát triển EU-Việt Nam

Sau khi tham vấn kỹ lưỡng với các cơ quan Chính phủ, khu vực tư nhân, xã hội dân sự và nhiều đối tác quốc tế của Việt Nam, EU đã thông qua Chương trình Định hướng Đa niên mới kéo dài 7 năm vào năm 2021. Chương trình Định hướng Đa niên 2021-2027 nêu có lĩnh vực ưu tiên:

1. Kinh tế tuần hoàn số ứng phó với biến đổi khí hậu;
2. Tinh thần kinh doanh có trách nhiệm và nâng cao kỹ năng để có việc làm thỏa đáng;
3. Tăng cường quản trị, pháp quyền và cải cách thể chế.

Tổng số vốn dự kiến sẽ được cung cấp để hỗ trợ cho sự phát triển của Việt Nam trong các lĩnh vực trên trong giai đoạn đầu 2021-2024 là 210 triệu EUR dưới dạng viện trợ không hoàn lại.

Trước chương trình hiện tại, Chương trình Định hướng Đa niên 2014-2020 đã góp phần vào sự phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam, đặc biệt là thông qua việc phát triển một ngành năng lượng bền vững và việc tăng cường quản trị và pháp quyền.

Hiện tại, các lĩnh vực chính trong hoạt động hỗ trợ hiện tại được tài trợ từ các chương trình 7 năm trước đó và chương trình hiện tại, bao gồm nhiều lĩnh vực hỗ trợ khác nhau, trong đó có chuyển đổi năng lượng, hành động khí hậu và phát triển xanh bền vững, quản trị kinh tế bao gồm cả quản lý tài chính công, chuyển đổi số, và thúc đẩy pháp quyền và tiếp cận công lý.

Các chương trình hiện đang được chuẩn bị dự kiến hỗ trợ thúc đẩy các quan hệ đối tác xanh do phụ nữ lãnh đạo, tăng cường việc làm thỏa đáng, giáo dục và đào tạo kỹ thuật và hướng nghiệp, cải thiện quản trị rừng và các chuỗi giá trị dựa vào rừng, và hỗ trợ bổ sung nhằm tiếp cận tư pháp và tôn trọng quyền con người.

Team Europe

EU và các Quốc gia Thành viên cùng hợp tác với tư cách là một Team Europe. Cùng với nhau, chúng tôi là một trong những nhà tài trợ cung cấp viện trợ không hoàn lại quan trọng nhất cho Việt Nam. Các khoản viện trợ không hoàn lại của EU dành cho Việt Nam được sử dụng phù hợp với các chính sách kinh tế-xã hội của đất nước và hỗ trợ cho các nỗ lực tái cấu trúc nền kinh tế của chính phủ nhằm đảm bảo sự tăng trưởng trong dài hạn và phúc lợi cho người dân.

Hai lĩnh vực chính mà EU và các Quốc gia Thành viên đang chung tay hỗ trợ Việt Nam là hai Sáng kiến Team Europe sau đây:

1. Kinh tế tuần hoàn số ứng phó với biến đổi khí hậu

2. Tinh thần kinh doanh có trách nhiệm và nâng cao kỹ năng để có việc làm thỏa đáng

Những sáng kiến này được phản ánh đầy đủ trong chương trình định hướng đa niên của EU thông qua ưu tiên 1 và 2.

Ngoài ra, EU và các Quốc gia Thành viên cũng đang nỗ lực thực hiện các cách tiếp cận chung trong các lĩnh vực chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, lâm nghiệp, giao thông bền vững và hỗ trợ cho khu vực đồng bằng sông Cửu Long, cùng với các lĩnh vực khác.

Tuyên bố Chính trị về JETP được ký kết vào ngày 14 tháng 12 năm 2022 (ở Hội nghị Thượng đỉnh EU-ASEAN tại Brussels) giữa Việt Nam và Nhóm Đối tác Quốc tế (IPG)[1] do EU và Vương quốc Anh là các đồng chủ trì.

JETP nhằm mục đích hỗ trợ Việt Nam thực hiện mục tiêu đầy tham vọng là đạt phát thải ròng bằng không, tăng tốc việc đạt đỉnh phát thải khí nhà kính và chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch.

JETP sẽ huy động một khoản tài chính ban đầu từ khu vực công và và tư trị giá 15,5 tỷ USD trong vòng 3 đến 5 năm tới.

Nếu đạt được mục tiêu này, JETP sẽ đưa ra ngày đạt phát thải đỉnh dự kiến cho toàn bộ lượng phát thải khí nhà kính ở Việt Nam từ năm 2025 đến năm 2030.

• Cơ chế này cũng tìm cách giảm tới 30% lượng phát thải đỉnh hàng năm của ngành điện, từ 240 megaton xuống còn 170 megaton vào năm 2030 và đưa ra ngày đạt phát thải đỉnh của ngành điện trong 5 năm cho tới năm 2030.
• Giới hạn công suất điện than đỉnh của Việt Nam ở mức 30,2 gigawatt, giảm so với con số dự kiến trước đây là 37,0 gigawatt (2030).
• Đẩy nhanh việc áp dụng năng lượng tái tạo để năng lượng sạch chiếm ít nhất 47% sản lượng điện vào năm 2030, tăng so với tỷ trọng 36% trong sản lượng điện theo kế hoạch hiện tại.

[1] IPG bao gồm Liên minh châu Âu, Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Cộng hòa Liên bang Đức, Cộng hòa Pháp, Cộng hòa Ý, Canada, Vương quốc Đan Mạch và Vương quốc Na Uy.