Mültecilerin, önemli miktarda AB fonuyla desteklenerek, kamu sosyal hizmetlerine başarılı bir şekilde entegre edilmesine rağmen, önemli insani ihtiyaçlar süregelmektedir. Bu zorlukların temelinde, yüksek enflasyon düzeyi ve ev sahibi toplum tarafından sosyal kabulün zayıflaması dâhil olmak üzere ülkedeki sosyoekonomik koşulların kötüleşmesi yatmaktadır.

Türkiye'nin güneydoğusunda 50.000'den fazla kişinin ölümüne ve 107.000'den fazla kişinin yaralanmasına, büyük yıkım ve acılara neden olan 2023 Şubat depremleri, zaten hassas durumda olan mülteciler ve Türk nüfusu için daha fazla zorluk yaratmıştır.

Esad rejiminin Aralık 2024'te düşmesi Suriyeli mültecilerin anavatanlarına dönmeye başlayacağı beklentisini artırmıştır. Ancak yetersiz altyapı, konut sıkıntısı, eğitime sınırlı erişim ve iş imkânlarının kısıtlı olması gibi süregelen zorluklar, Türkiye'deki mültecilerin ülkelerine geri dönüşünü yavaşlatmaktadır.

AB, Türk makamlarıyla yakın iş birliği içerisinde, Türkiye'deki en hassas durumdaki kişilere insani ihtiyaçları doğrultusunda yardım etmeye devam etmektedir. AB, 2015 yılından bu yana yaklaşık 100 insani yardım projesini desteklemiş ve 21'den fazla ortak kuruluşla sözleşme imzalamıştır.

İhtiyaçlar nelerdir?

Türkiye yaklaşık 2,9 milyon Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapmaktadır ve bu mültecilerin çoğu zorlu koşullarla karşı karşıyadır.

Ülke, kayıtlı mültecilerin eğitim ve sağlık hizmetleri gibi temel hak ve hizmetlere erişimini sağlamak için çaba sarf etmektedir. Ancak Türk lirasının değer kaybetmesi ve enflasyonun yükselmesi, mülteciler için zaten zor olan yaşam koşullarını daha da kötüleştirmiştir. Mülteci karşıtı söylemlerin artması da bir diğer önemli etkendir.

Bazı mülteciler, çocuk işçiliği, sokakta dilencilik yapma veya çocuk evliliği gibi olumsuz başa çıkma mekanizmalarına başvurmaktan başka çareleri olmadığını düşünmektedir. Birçok aile gıda tüketimini azaltmakta veya standartların altında konutlarda yaşamaktadır.

Kayıtlı Suriyeli mültecilerin yaklaşık yüzde 50'si 2023 yılında meydana gelen yıkıcı depremlerden etkilenen bölgelerde ikamet etmektedir. Bunların çoğu hükûmet ve yerel makamlar tarafından yönetilen geçici barınma yerlerinde yaşamaktadır.

Özellikle depremlerden etkilenen bölgelerde, güvencesiz koşullarda yaşayan mültecilerin insani ihtiyaçları devam etmektedir. Temel öncelikler şunlardır:

• Vaka yönetimi, adli yardım, psikososyal destek dâhil olmak üzere koruma desteği;
• Eğitim için nakit desteğini de içerecek şekilde okul dışı kalmış çocukların eğitime kazandırılmalarının desteklenmesi;
• Özellikle depremlerden etkilenen bölgedeki mültecilerin/göçmenlerin temel ihtiyaçlarını karşılamak için çok amaçlı nakit yardımı;
• Depremlerden etkilenen bölgede sanitasyon ve barınma koşullarının iyileştirilmesi;
• Engeli olan kişiler için özel sağlık hizmetleri.

Nasıl yardımcı oluyoruz?

Depremler

Yıkıcı depremlerin ardından AB, insani yardım ortağı kuruluşlar aracılığıyla sağlanan 78.2 milyon avroluk insani yardım fonunu Türkiye'de harekete geçirmiştir. Depremlerin ardından AB Sivil Koruma Mekanizması aracılığıyla 1.750 kurtarma görevlisi ve 111 arama köpeği derhal bölgeye gönderilmiş ve birçok Avrupa ülkesi depremlerden etkilenen bölgelere insani yardım desteği sağlamıştır.

EUROPEAN UNION, 2024

AB'nin ülkedeki insani yardım çalışmaları

AB, Türk makamlarıyla sıkı koordinasyon içerisinde, hassas durumdaki mültecilere ve onlara ev sahipliği yapan topluma ihtiyaç duydukları temel desteği sağlamak üzere Türkiye'deki insani yardım projelerini finanse etmeye devam etmektedir. Bu projeler aynı zamanda hukuki danışmanlık, psikososyal destek, eğitime erişim, kimlik ve nüfus belgeleri ve özel hizmetler gibi çeşitli koruma konularını da ele almaktadır. AB 2012 yılından bu yana 3.486 milyar avro tutarında insani yardım fonu tahsis etmiştir.

2016-2023 yılları arasında 2,3 milyar avroyu aşan bütçesiyle AB'nin tarihindeki en büyük insani yardım programı olan Sosyal Uyum Yardımı (SUY) programı, Türkiye'deki 1,5 milyon mülteciye 80 ay boyunca kesintisiz nakit yardımı sağlamıştır. Şartlı Eğitim Yardımı (ŞEY) başlıklı bir diğer program ise 2017-2022 yılları arasında 800.000'den fazla çocuğu desteklemiştir. Başlıca insani yardım nakit programları İnsani Yardım-Kalkınma-Barış Bağlantısı (NEXUS) ruhu çerçevesinde başarılı bir şekilde kalkınma aktörlerine devredilmiştir.

Büyük Uzlaşma tavsiyeleri doğrultusunda, Türkiye Yerel İnisiyatif Fonu (LIFT) projesi (yeni adıyla Toplum Temelli Yerel İnisiyatifler Projesi-CLIP) 2018 yılında bir havuz finansman mekanizması olarak başarılı bir şekilde tesis edilmiştir. Bu proje, küçük ve orta ölçekli yerel girişimlerin uluslararası fonlara erişimini desteklemektedir. Proje, koruma sektöründe insani yardıma ihtiyaç duyan mültecilere değerli bir destek sağlamış ve yetersiz hizmet alan mültecileri desteklemek için ekstra çaba sarf etmiştir.

CLIP projesi ayrıca, depremlerden sonra depremzedelere ve arama kurtarma ekiplerine ayni yardım dağıtarak ilk müdahaleyi yapan yerel ortakları aracılığıyla deprem sonrası müdahale için de seferber olmuştur.

Uluslararası ve yerel ortaklarımız aracılığıyla aşağıdakilere de destek veriyoruz:

• Sürekli kayıt,
• Özel ihtiyaçları olan kişilerin belirlenmesi ve uzmanlaşmış hizmetlere yönlendirilmesi,
• Koruma için nakit yardım da dâhil olmak üzere özel koruma hizmetleri,
• Hukuki yardım,
• Okul dışı kalmış çocukların okula kayıtları için destek,
• Özellikle depremlerden etkilenen bölgede temel ihtiyaçların karşılanması için çok amaçlı nakit yardımı,
• Depremlerden etkilenen bölgede su, sanitasyon ve hijyen  tesislerinin ve barınma koşullarının iyileştirilmesi.

Türkiye ayrıca 2016 yılından bu yana AB Sivil Koruma Mekanizması'nın katılımcı ülkelerinden biridir. 2001 yılında kurulan Mekanizma, önleme, hazırlık ve afet müdahalesini geliştirmek için AB Üye Devletleri ve katılımcı devletler arasında sivil koruma konusunda iş birliğini güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

Rakamlarla gerçekler

Türkiye'de 3,1 milyon mülteci bulunmaktadır (Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı).

Türkiye'de AB insani yardım fonları aşağıdaki şekildedir:

Deprem müdahalesi için tahsis edilen 78,2 milyon avro dâhil olmak üzere 2012 ila 2024 arasında 3,486 milyar avro.

2024’te 26 milyon avro.