Adalet Bakanlığı, çocuk ve ihtiyaç sahibi grupların daha iyi korunması yönündeki önemli çabaları kapsamında 2017 yılında özel olarak tasarımlanmış Adli Görüşme Odalarının hazırlanması ve kurulması için iddialı bir planı uygulamaya koydu. Bu çalışma AB, UNICEF ve Adalet Bakanlığı'nın verimli işbirliğinin son aşamasını teşkil ediyor.    

Yapılan çok sayıda araştırma zorlu adli süreçlerde çocuklar ya da cinsel saldırı mağdurları gibi ihtiyaç sahibi grupların bir kez daha örselendiği ve bu süreçlerin yeni travmalara neden olduğunu göstermektedir. Bu hadiseye ikincil mağduriyet adı verilmektedir.    

Çeşitli uluslararası sözleşme ve rehber ilkeler bu gerçeği kabul etmekte ve ilgili Devletlerin ihtiyaç sahibi kimselerin hak ve esenliklerini korumak üzere sağlam bir sistemi uygulamaya koymalarını şart koşmaktadır.  

Bu yaklaşımın sonucu olarak ortaya çıkan önemli bir tedbir özel olarak tefriş edilmiş Adli Görüşme Odalarının, Türkçe kısaltmasıyla AGO'nun kurulmasıdır. AGO adliyelerde bulunan, ileri teknoloji ürünü ekipmanlarla donatılmış ve ikincil mağduriyeti asgari düzeye indirmek ve çocuğun ya da İhtiyaç sahibi durumdaki yetişkin bir mağdurun yaşı, olgunluk düzeyi ve psikolojisine uygun, güvenli ve tedirgin etmeyen bir adli görüşmenin yapılmasını sağlayan odadır. AGO yalnızca mağdurlar değil aynı zamanda kanunla irtibat halindeki tüm çocukların (suç failleri, şahit ya da koruma süreçleri kapsamında yer alanlar)  yanı sıra cinsel şiddet, aile içi şiddet ve/ya ihtiyaç sahibi/risk altında bulunan yetişkinlere de hizmet etmek üzere hazırlanmıştır.

Türkiye'de çocuk adalet sisteminin güçlendirilmesine dönük çabalar 2005'ten bu yana, özellikle 5237 sayılı yeni Ceza Yasasının, 5271 sayılı yeni Ceza Muhakemeleri Kanununun, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununun ve ilgili ikincil mevzuatın kabul edilmesinin ardından hız kazanmıştır. Bu bağlamda çocuk ve ihtiyaç sahibi mağdurların korunması yasal bir zorunluluk olarak belirlenmiştir.   

İlk adım olarak, çocukların (özellikle mağdurların) adli süreçlerin zorluklarından korunması amacıyla Çocuk İzleme Merkezleri (ÇİM) ve Üniversitelerde Çocuk Koruma Merkezleri kurulmuştur.

Böylece, adli süreçlerde çocukların ikincil mağduriyetinin önlenmesi amacıyla AB destekli ve UNICEF tarafından uygulamaya konulan "Çocuklar için Adalet Projesi" kapsamında "Çocuk Dostu Adli Görüşme Odaları" (ÇAGOs) hazırlanmıştır. Bu amaçla ulusal ve uluslararası danışmanlar toplantılar düzenlemiş, uluslararası en iyi uygulamaları paylaşmış ve Türkiye'de kurulacak görüşme odaları için standartları hazırlamışlardır.  "Çocuklar için Adli Görüşme Odaları" (CAGO)na ilişkin standartların kabul edilmesinin ardından ilk pilot görüşme odası Ankara Batı Adliyesinde kurulmuş, toplamda 31 odanın kurulması amacıyla 23 il ve 26 adliye pilot olarak belirlenmiştir.    

Bu standartlara göre, ÇAGO'lar adli sisteme giren tüm çocuklara hizmet edecek şekilde tasarlanmıştır (buna çocuk mağdurlar, çocuk tanıklar, korunmaya muhtaç çocuklar ve suça itilen çocuklar dâhildir). Seçilmiş pilot illerde çalışan 100'ü aşkın çocuk adalet sistemi uzmanı için (hâkimler, savcılar ve sosyal hizmet görevlileri) başlangıç eğitimleri düzenlenmiştir.

Bu arada, proje sonuçlarının sürdürülebilirliğini güvence altına almak için ÇAGO'lar, genel olarak adalet sistemi içinde suç mağduru olan çocukların ve suça itilen çocukların mağduriyetini önlemek için çeşitli ulusal Strateji Belgelerine dâhil edilmiştir.

Bu pilot projelerden gelen geribildirimler, bu tür özel alanların kadınlar ve mülteciler gibi ihtiyaç sahibi başka mağdurlar için de gerekli olduğunu göstermiştir. Dolayısıyla, bir yandan çocuklara öncelik vermeye devam ederken öte yandan ÇAGO'ların kapsamı arttırılmış ve diğer ihtiyaç sahibi mağdurları da içerecek şekilde AGO'lara dönüştürülmüştür.

UNICEF ve Adalet Bakanlığı Mağdur Hakları Daire Başkanlığı, Şubat 2017'de Adli Görüşme Odaları Yönetmeliği'nin kabul edilmesinden sonra, sorunsuz bir geçişi planlamaya başlamış ve kaliteli görüşmelerin yapılmasını sağlamak için personel kapasitesini arttırmıştır. Bu çerçevede UNICEF, Çocuk Koruma Merkezlerini Destekleme Derneği (ÇOKMED) ile resmi bir ortaklık kurmuş ve Mart-Mayıs 2017 arasında AGO yapısı, mevzuatı, iletişim ve görüşme teknikleri konusunda 500'den fazla bilirkişiyi eğitmiştir.

AGO'lar, 03.04.2017 tarihinden itibaren eşzamanlı olarak faaliyete geçmiş ve bugüne kadar pilot illerde 250'den fazla görüşme gerçekleştirilmiştir.

Adalet Bakanlığı, UNICEF ve ÇOKMED, hâlihazırda süreçte yer alan çeşitli uzmanlar için (hâkimler, savcılar, avukatlar, bilirkişiler ve kâtipler) tam kapsamlı rehberlerin geliştirilmesi ve ayrıca bir izleme çerçevesi ve görünürlük malzemelerinin hazırlanması için işbirliği yapmaya devam etmektedir.

AGO'ların faaliyete geçmesinden hemen sonra başarılı sonuçların ve olumlu geri bildirimlerin alınması nedeniyle Adalet Bakanlığı farklı şehirlerde AGO'ların kurulmasına karar vermiştir. Haziran 2017 itibarıyla, çeşitli şehirlerde 31 ek AGO kurulması planlanmış, böylelikle toplam AGO sayısının 2017 sonundan önce 61'e çıkarılması öngörülmüştür[1]. Bunların yanı sıra, Adalet Bakanlığı AGO'ları yeni Adliye inşaat planlarına otomatik olarak dâhil etmeye karar vermiştir.

UNICEF, Adalet Bakanlığı ve ÇOKMED, hâkim ve savcıların kapasitelerini arttırmaya yönelik mevcut çabaların genişletilmesi için başarılı işbirliklerini arttırma kararı almışlardır. İlk plana göre, 650'den fazla hâkim ve savcının AGO tipi görüşme, iletişim becerileri ve koruma konularında eğitim alması beklenmektedir. Ayrıca, bu ortaklık boyunca izleme faaliyetleri ve saha ziyaretleri de yapılacaktır.