Jeste li primijetili neku promjenu na čepovima plastičnih boca u posljednje vrijeme? To je samo jedna od mjera za suzbijanje zagađenja plastikom. Plastika je važan materijal u našoj ekonomiji i prisutna je u svakodnevnom životu, ali može imati negativne uticaje na životnu sredinu i zdravlje kada se ne koristi pravilno.

Od 3. jula, plastične boce za jednokratnu upotrebu koje se prodaju u EU moraju imati čepove ili poklopce pričvršćene za sebe. Ovo može djeluje kao mala promjena, ali njen uticaj može biti ogroman. Čepovi ili poklopci su dio skoro 26 miliona tona plastičnog otpada koji se godišnje generiše u Evropi, od čega značajan dio završava na plažama širom svijeta. Oko 80% morskog otpada čini plastika.

Zašto je uvedena promjena u vezi sa čepovima?

To je samo jedan od rezultata zakona EU o plastici za jednokratnu upotrebu.

Ovaj zakon je dio šire strategije EU za plastiku, koja ima za cilj zaštitu životne sredine i zdravlja ljudi kroz smanjenje zagađenja plastikom i redukovanje morskog otpada te ubrzavanje prelaska na cirkularnu i resursno efikasnu ekonomiju plastike. Strategijom se jasno definiše na koji način EU planira  da smanji plastični otpad kroz cijeli spektar proizvodnje plastike. Direktiva o plastici za jednokratnu upotrebu nije "protiv plastike". Ona je protiv neodržive upotrebe i zagađenja plastikom.

Evo nekih oblasti na kojima EU radi kako bi se smanjilo zagađenje plastikom:

Plastika za jednokratnu upotrebu

Proizvodi od plastike za jednokratnu upotrebu koriste se samo jednom ili na kratko vrijeme prije nego što se bace.

U okviru EU pravila o plastici za jednokratnu upotrebu, EU targetira deset najčešće pronađenih plastičnih proizvoda na evropskim plažama i promoviše njihove održive alternative.

Deset targetiranih proizvoda:

• Štapići za uši
• Pribor za jelo, tanjiri, slamke i stireri
• Baloni i štapići za balone
• Kutije za hranu
• Čaše
• Ambalaže
• Opušci cigareta
• Plastične kese
• Paketi i omoti
• Vlažne maramice i sanitarni proizvodi

Na tržištu EU proizvodi od plastike za jednokratnu upotrebu zabranjeni su u slučajevima kada su alternative lako dostupne i pristupačne. Ovo se odnosi na štapiće za uši, pribor za jelo, tanjire, slamke, stirere, štapiće za balone i ambalažu za hranu i napitke napravljene od ekspandiranog polistirena, kao i na sve proizvode napravljene od oksorazgradive plastike. Što se tiče ostalih proizvoda od plastike za jednokratnu upotrebu, EU se fokusira na ograničavanje njihove upotrebe, na primjer, uvođenjem zahtjeva za dizajn, kao što je pričvršćivanje čepova za boce.

Plastične kese
Plastične kese često se koriste samo jednom, ali im trebaju stotine godina da se potpuno razgrade u prirodnom okruženju. One su jedan od deset najčešće rasutih predmeta u Evropi. Prema Direktivi o plastičnim kesama, EU zahtijeva od zemalja članica da preduzmu mjere kako bi se osiguralo da je potrošnja plastičnih kesa ograničena i da se postignu godišnji ciljevi potrošnje. Takođe, propisuje da zemlje članice EU ne smiju dozvoliti da se takve plastične kese besplatno pružaju na mjestu prodaje robe ili proizvoda, osim ako ne postoji jednako efikasna alternativa.

Plastična ambalaža
Pravilima EU o ambalaži usklađuju se nacionalne mjere o dizajnu ambalaže i upravljanje otpadom od ambalaže, ali se obezbjeđuje i visok nivo zaštite životne sredine. Najnovija izmjena ovih pravila sadrži ažurirane mjere za sprečavanje proizvodnje ambalažnog otpada, te promociju ponovne upotrebe, reciklaže i drugih oblika korišćenja ambalažnog otpada umjesto njegovog konačnog odlaganja. Pravilima se postavlja target za reciklažu do 50%  plastične ambalaže do 2025. godine i 55% do 2030. godine.

Mikroplastika
Mikroplastika su mali komadići plastike, obično manji od 5 mm. Oni su postojani, vrlo pokretni i teško ih je ukloniti iz prirode. Sve veće količine mikroplastike nalaze se u životnoj sredini, uključujući more i tlo, kao i u hrani i vodi za piće. Procijenjeno je da se između 200 i 600 olimpijskih bazena mikroplastike nenamjerno ispusti u životnu sredinu svake godine.

2023. godine, Evropska komisija je usvojila ograničenje REACH-a na mikroplastiku koja se namjerno dodaje proizvodima i predlog zakona o sprečavanju ispuštanja plastičnog peleta u životnu sredinu. EU ima za cilj da smanji ispuštanje mikroplastike za 30% do 2030. godine.

Za više informacija
Politika EU o plastici
Strategija za plastiku
Plastika za jednokratnu upotrebu u EU
Plastične kese u EU
Ambalaža u EU
Ograničenje REACH-a