Ilijana Ivanova, komesarka za inovacije, istraživanje, kulturu, obrazovanje i omladinu, sastala se sa ministrima iz Zapadnog Balkana u Skoplju tokom serije sastanaka koji su istakli zajedničke napore u sprovođenju Agende za Zapadni Balkan u oblastima inovacija, istraživanja, obrazovanja, kulture, omladine i sporta.

Predstavnici su ponovo potvrdili svoju posvećenost intenziviranju saradnje radi jačeg uključivanja Zapadnog Balkana u Evropski prostor obrazovanja, Evropski istraživački prostor i Evropsku agendu za inovacije. EU ima za cilj da približi Zapadni Balkan EU i kreirala je set alata i instrumenata kako bi ubrzala konvergenciju regiona. Najnovija inicijativa EU, novi Plan rasta za Zapadni Balkan, uključuje podršku za jačanje inovacija, zelene i digitalne tranzicije i pružanje daljih mogućnosti obrazovanja za mlade.
 

Istraživanje i inovacije
 

Ministri su razgovarali o ulozi Evropskog istraživačkog prostora i Evropske agende za inovacije, kojima svi partneri sa Zapadnog Balkana imaju pun pristup, kako bi podstakli, privukli i zadržali talente kroz unaprjeđenje veština potrebnih za inovacije.

Partneri sa Zapadnog Balkana su povećali resurse za istraživanje i inovacije, posebno za istraživačku infrastrukturu, naučne i tehnološke parkove, saradnju između akademske zajednice i poslovnog sektora radi olakšavanja transfera tehnologije, te pružanje širokog spektra mjera podrške inovacijama. 400 projekata u regionu prima ukupno 140 miliona eura finansiranja u okviru programa EU za istraživanje i inovacije.

Prioriteti koji proizilaze iz strategija pametne specijalizacije, koje su razvili većina partnera sa Zapadnog Balkana, stvoriće sinergije unutar ekonomija i regiona, istovremeno stvarajući okruženje za razvoj i zadržavanje talenata.

Zemlje Zapadnog Balkana koje učestvuju u programu EU DIGITAL stvoriće svoje Digitalne inovacione habove i učestvovati u mreži Evropskih digitalnih inovacionih habova (EDIHs), koji su centri podrške preduzećima i organizacijama iz javnog sektora u odgovoru na digitalne izazove i povećanju konkurentnosti. 18 EDIH-ova iz Albanije, Kosova, Crne Gore, Sjeverne Makedonije, Srbije, Turske i Ukrajine uspješno je prošlo prvi poziv za predloge i pozvani su da se pridruže EDIH mreži. Do 2025. godine svaka zemlja će imati operativne EDIH-ove spremne da podrže kompanije i javni sektor u zelenoj i digitalnoj tranziciji.
 

Podrška prioritetima zelene tranzicije i unaprjeđenje sprovođenja Zelene agende za Zapadni Balkan ubrzala bi konvergenciju regiona s EU. Tri grada u regionu - Elbasan, Podgorica i Sarajevo - primjeri su novog modela upravljanja gradovima koji omogućava sistemsku transformaciju ka klimatskoj neutralnosti. Oni imaju za cilj da do 2030. postanu klimatski neutralni i pametni gradovi, istovremeno djelujući kao centri za eksperimentisanje i inovacije, omogućavajući drugim gradovima u regionu da ih prate.

Nedavna studija o kvalitetu vazduha u gradovima Zapadnog Balkana, koju je izradila Zajednička istraživačka jedinica Komisije, pruža važne uvide u izvore i uticaje zagađenja vazduha, što je veliki izazov u regionu. Nalazi će pomoći nacionalnim i lokalnim vlastima da razviju efikasne strategije za smanjenje zagađenja.

Obrazovanje

Ministarske diskusije fokusirale su se na izgradnju snažne veze između obrazovanja i inovacija. Nekoliko ključnih političkih inicijativa već doprinosi ovom cilju, uključujući Evropski obrazovni prostor, posebno Evropsku strategiju za univerzitete, novu Evropsku agendu za inovacije i Digitalni akcioni plan za obrazovanje 2021-2027.

Pojačano partnerstvo sa Zapadnim Balkanom u okviru programa Erasmus+ proširuje se na obrazovne organizacije i institucije u svim zemljama Zapadnog Balkana (uključujući one koje nisu pridružene programu). Ovo im omogućava da učestvuju u strateškim akcijama kao što je inicijativa Evropski univerziteti, koja okuplja 64 saveza visokoškolskih ustanova. Proširenje inicijativa kao što su Regionalna kancelarija za saradnju mladih, Girls Go Circular i podsticanje Digitalnih obrazovnih hakatona igraće ključnu ulogu u unaprjeđenju učešća mladih u zelenoj i digitalnoj tranziciji kroz obrazovanje i razvoj vještina. Posebna pažnja posvećena je mladima, razvoju veština i unapređenju radne snage, posebno u oblastima dubokih tehnologija.
Kultura
Ministarska platforma za kulturu Zapadnog Balkana, pokrenuta 2022. godine, fokusira se na kulturne i kreativne sektore u regionu. Ovi sektori mogu u potpunosti iskoristiti mogućnosti koje nudi program Kreativna Evropa, uključujući mobilnu šemu "Culture Moves Europe", koja podržava mobilnost umetnika i kulturnih profesionalaca, i Evropsku prestonicu kulture.

Od 2022. godine, kulturni i kreativni sektori Zapadnog Balkana takođe su imali koristi od akcije "Kultura i kreativnost za Zapadni Balkan", velikog programa koji vodi UNESCO uz podršku EU. Proširenje Evropskog nasljeđa na Zapadni Balkan još je jedan konkretan primjer posvećenosti jačanju regionalne saradnje.

Pozadina

S Agendom za Zapadni Balkan u oblastima inovacija, istraživanja, obrazovanja, kulture, omladine i sporta, region nastavlja napredovati ka bližoj saradnji s EU u ovim političkim oblastima, čime doprinosi agendi proširenja.
Plan rasta za Zapadni Balkan ima za cilj približiti partnere sa Zapadnog Balkana EU nudeći im neke od koristi članstva u EU pre samog pristupanja, podstičući ekonomski rast i ubrzavajući socio-ekonomsku konvergenciju. Plan podržava novi instrument finansiranja zasnovan na učinku, "Fond za reforme i rast za Zapadni Balkan", koji funkcioniše sa do 6 milijardi eura za period 2024-2027.